Канстытуцыйны Суд Рэспублiкi Беларусь у складзе старшынствуючага — Старшынi Канстытуцыйнага Суда Васiлевiча Р.А., намеснiка Старшынi Марыскiна А.У., суддзяў Бойка Т.С., Кенiк К.I., Падгрушы В.В., Фiлiпчык Р.І., Цiкавенкi А.Г., Шуклiна В.З., Шышко Г.Б.

 

з удзелам прадстаўнiкоў бакоў:

 

Палаты прадстаўнiкоў Нацыянальнага сходу Рэспублiкi Беларусь – Кучынскага В.Ф., дэпутата Палаты прадстаўнiкоў Нацыянальнага сходу Рэспублiкi Беларусь;

 

Мiнiстэрства па падатках i зборах Рэспублiкi Беларусь – Кандратавай Л.А., намеснiка Мiнiстра па падатках i зборах Рэспублiкi Беларусь; Сундуковай А.Ч., начальнiка ўпраўлення мiжнародных падатковых адносiн Мiнiстэрства па падатках i зборах Рэспублiкi Беларусь; Сялiцкай Э.А., начальнiка юрыдычнага ўпраўлення Мiнiстэрства па падатках i зборах Рэспублiкi Беларусь

 

разгледзеў у адкрытым судовым пасяджэннi справу “Аб адпаведнасцi Канстытуцыi i заканадаўчым актам Рэспублiкi Беларусь, мiжнародна-прававым актам, ратыфiкаваным Рэспублiкай Беларусь, пастаноў Дзяржаўнага падатковага камiтэта Рэспублiкi Беларусь ад 8 мая 2001 г. № 62 “Аб парадку выплаты падатку на даходы замежных юрыдычных асоб, якiя атрымлiваюць даходы ад аперацый з каштоўнымi паперамi з крынiц у Рэспублiцы Беларусь” i ад 25 мая 2001 г. № 72 “Аб зацвярджэннi Iнструкцыi аб падаткаабкладаннi “iншых даходаў” замежных юрыдычных асоб, якiя не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва”.

 

У судовым пасяджэннi прынялi ўдзел:

 

Вышкевiч В.М. – намеснiк Старшынi Вярхоўнага Суда Рэспублiкi Беларусь; Козырава Л.Р. – намеснiк Старшынi Вышэйшага Гаспадарчага Суда Рэспублiкi Беларусь; Купрыянаў М.М. – намеснiк Генеральнага пракурора Рэспублiкi Беларусь; Калугiн В.Ю. – намеснiк Мiнiстра юстыцыi Рэспублiкi Беларусь.

 

Вядзенне па справе ўзбуджана Канстытуцыйным Судом 28 чэрвеня 2004 г. па прапанове Палаты прадстаўнiкоў Нацыянальнага сходу Рэспублiкi Беларусь на падставе артыкула 116 Канстытуцыi, артыкулаў 5 i 6 Закона “Аб Канстытуцыйным Судзе Рэспублiкi Беларусь” i артыкула 43 Рэгламенту Канстытуцыйнага Суда.

 

Праверцы падлягалi пастановы Дзяржаўнага падатковага камiтэта Рэспублiкi Беларусь ад 8 мая 2001 г. № 62 “Аб парадку выплаты падатку на даходы замежных юрыдычных асоб, якiя атрымлiваюць даходы ад аперацый з каштоўнымi паперамi з крынiц у Рэспублiцы Беларусь” (Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублiкi Беларусь, 2001 г., № 55, 8/6218) (страцiла сiлу ў сувязi з прыняццем пастановы Мiнiстэрства па падатках i зборах Рэспублiкi Беларусь ад 14 кастрычнiка 2003 г. № 92) i ад 25 мая 2001 г. № 72 “Аб зацвярджэннi Iнструкцыi аб падаткаабкладаннi “iншых даходаў” замежных юрыдычных асоб, якiя не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва” (Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублiкi Беларусь, 2001 г., № 59, 8/6259; 2002 г., № 63, 8/8134; № 120, 8/8679; 2003 г., № 76, 8/9704) (страцiла сiлу ў сувязi з прыняццем пастановы Мiнiстэрства па падатках i зборах Рэспублiкi Беларусь ад 28 кастрычнiка 2003 г. № 97).

 

У прапанове Палаты прадстаўнiкоў указваецца, што ў пастанове Дзяржаўнага падатковага камiтэта Рэспублiкi Беларусь ад 8 мая 2001 г. № 62 “Аб парадку выплаты падатку на даходы замежных юрыдычных асоб, якiя атрымлiваюць даходы ад аперацый з каштоўнымi паперамi з крынiц у Рэспублiцы Беларусь” (у далейшым – Пастанова № 62) у парушэнне артыкулаў 70 i 71 Закона “Аб нарматыўных прававых актах Рэспублiкi Беларусь” змяшчаецца пашыранае тлумачэнне норм Дэкрэта Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь ад 23 снежня 1999 г. № 43 “Аб падаткаабкладаннi даходаў, атрыманых у асобных сферах дзейнасцi” (у далейшым – Дэкрэт № 43) у частцы аднясення замежных юрыдычных асоб, якiя не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва, да плацельшчыкаў падатку на даходы ў адпаведнасцi з Дэкрэтам № 43.

 

Па меркаванню Палаты прадстаўнiкоў, у пункце 3 Iнструкцыi аб падаткаабкладаннi “iншых даходаў” замежных юрыдычных асоб, якiя не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва, зацверджанай пастановай Дзяржаўнага падатковага камiтэта Рэспублiкi Беларусь ад 25 мая 2001 г. № 72 (у далейшым – Iнструкцыя № 72), мела месца падмена аднаго паняцця – “даходы ад адчужэння акцый, аблiгацый i iншых каштоўных папер”, якое змяшчалася ў пастанове Кабiнета Мiнiстраў Рэспублiкi Беларусь ад 26 лiпеня 1996 г. № 492 “Аб пытаннях спагнання падаткаў на даходы i прыбытак” (страцiла сiлу ў сувязi з прыняццем пастановы Савета Мiнiстраў Рэспублiкi Беларусь ад 12 мая 2004 г. № 551), другiм паняццем – “даходы ад рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер”, прадугледжаным Дэкрэтам № 43. Акрамя таго, па меркаванню Палаты прадстаўнiкоў, пры пагашэннi вэксаля адбываецца яго аплата, а не адчужэнне або рэалiзацыя, гэта значыць даход, якi выплачваецца па вэксалях, не звязаны з адчужэннем вэксаля i, такiм чынам, не падлягае падаткаабкладанню ў адпаведнасцi з Iнструкцыяй № 72.

 

У прапанове ўказваецца, што Законам “Аб падатках на даходы i прыбытак” (артыкул 10) для падаткаабкладання прадугледжаны два вiды даходаў замежных юрыдычных асоб: “iншыя даходы” – па стаўцы 15 працэнтаў (пералiк даходаў замежных юрыдычных асоб, якiя падлягаюць падаткаабкладанню ў якасцi “iншых даходаў”, вызначаецца Саветам Мiнiстраў Рэспублiкi Беларусь); даходы ад пазыковых абавязацельстваў (патрабаванняў) любога вiду, у прыватнасцi аблiгацый (за выключэннем дзяржаўных), вэксаляў, пазык (укладаў, дэпазiтаў, крэдытаў, карыстання часова свабоднымi сродкамi на рахунках у банках Рэспублiкi Беларусь), – па стаўцы 10 працэнтаў. У Iнструкцыi № 72 устанаўлiвалася, што падатак на “iншыя даходы” замежных юрыдычных асоб выплачваецца па стаўцы 15 працэнтаў (пункт 2), а падатак на даходы ад рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер – па стаўцы 40 працэнтаў (падпункт 2.1 пункта 2). Пры гэтым падпункт 3.2 пункта 3 Iнструкцыi № 72 уключаў даход ад рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер у пералiк “iншых даходаў”. Такiм чынам, Палата прадстаўнiкоў лiчыць, што Iнструкцыя № 72 не адпавядае Закону “Аб падатках на даходы i прыбытак” як у частцы вiдаў “iншых даходаў”, так i ў частцы ўстаноўленых ставак па выплаце падатку на “iншыя даходы”.

 

У прапанове адзначаецца, што артыкулам 10 Закона “Аб падатках на даходы i прыбытак” рэгулюецца падаткаабкладанне даходаў ад даўгавых абавязацельстваў, да якiх адносяцца i вэксалi. У той жа час Iнструкцыя № 72 без улiку ўказанай нормы прадугледжвае падаткаабкладанне даходу, што ўтварыўся ў выглядзе рознiцы памiж цаной рэалiзацыi (пагашэння) каштоўнай паперы замежнай юрыдычнай асобай i цаной набыцця, з улiкам iльгот, устаноўленых Дэкрэтам № 43. Тым самым працэнтны даход па вэксалю двойчы абкладаецца падаткам на даходы, i, такiм чынам, па меркаванню Палаты прадстаўнiкоў, Iнструкцыя № 72 не адпавядае пункту 1 артыкула 5 Закона “Аб падатках i зборах, якiя бяруцца ў бюджэт Рэспублiкi Беларусь”, якiя вызначаў, што адзiн i той жа аб’ект можа абкладацца падаткам аднаго вiду толькi адзiн раз за адпаведны перыяд выплаты. Палата прадстаўнiкоў таксама лiчыць, што Iнструкцыя № 72 не адпавядае ратыфiкаваным Рэспублiкай Беларусь пагадненням аб пазбяганнi двайнога падаткаабкладання як у частцы прамога дзеяння норм (Iнструкцыя прадугледжвае складаную працэдуру вызвалення ад двайнога падаткаабкладання), так i ў частцы вызначэння працэнтнай стаўкi па падатку на даходы, якая перавышае 10 працэнтаў агульнай (валавай) сумы працэнтаў, устаноўленай пагадненнямi, заключанымi памiж Урадам Рэспублiкi Беларусь i адпаведна ўрадамi Рэспублiкi Малдова, Кыргызскай Рэспублiкi, Расiйскай Федэрацыi.

 

Канстытуцыйны Суд, зыходзячы са зместу прапановы Палаты прадстаўнiкоў i свайго права вызначаць межы вырашэння пытанняў, пастаўленых на разгляд (артыкул 11 Закона “Аб Канстытуцыйным Судзе Рэспублiкi Беларусь”), абмяжоўваецца разглядам Пастановы № 62 i Iнструкцыi № 72 на адпаведнасць Канстытуцыi i заканадаўчым актам Рэспублiкi Беларусь, мiжнародным пагадненням аб пазбяганнi двайнога падаткаабкладання ў частцы палажэнняў, што датычацца падатакаабкладання даходаў ад аперацый з каштоўнымi паперамi (рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер) замежных юрыдычных асоб, якiя не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва.

 

Заслухаўшы паведамленне суддзi-дакладчыка Бойка Т.С., прадстаўнiкоў бакоў, прааналiзаваўшы адпаведныя палажэннi Канстытуцыi, мiжнародных пагадненняў, заканадаўчых i iншых нарматыўных прававых актаў Рэспублiкi Беларусь, даследаваўшы практыку i iншыя матэрыялы справы, Канстытуцыйны Суд устанавiў наступнае.

 

1. У частцы першай артыкула 1 Закона “Аб падатках i зборах, якiя бяруцца ў бюджэт Рэспублiкi Беларусь” было вызначана, што “юрыдычныя асобы (уключаючы прадпрыемствы з замежнымi iнвестыцыямi i замежныя юрыдычныя асобы), iх фiлiялы, прадстаўнiцтвы i iншыя адасобленыя падраздзяленнi незалежна ад падпарадкаванасцi i форм уласнасцi, а таксама фiзiчныя асобы абавязаны ўносiць у бюджэт падаткi i зборы ў выпадках, прадугледжаных заканадаўствам Рэспублiкi Беларусь”. Такiм чынам, указаным Законам, якi на момант прыняцця нарматыўных прававых актаў, што правяраюцца, з’яўляўся асновай адзiнай падатковай сiстэмы Рэспублiкi Беларусь, да юрыдычных асоб былi аднесены як юрыдычныя асобы Рэспублiкi Беларусь, так i замежныя юрыдычныя асобы.

 

У заканадаўстве часам прадугледжваецца дыферэнцыраваны падыход да вызначэння кола плацельшчыкаў, ставак i аб’екта падаткаабкладання. Так, у Законе “Аб падатках на даходы i прыбытак” у асобнай главе прадугледжаны асаблiвасцi вылiчэння падатку на даходы i прыбытак замежных юрыдычных асоб, як ажыццяўляючых дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва, так i не ажыццяўляючых яе праз пастаяннае прадстаўнiцтва. У артыкуле 10 дадзенага Закона вызначаны, у прыватнасцi, стаўкi падаткаў на даходы замежных юрыдычных асоб, якiя не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва: па дывiдэндах, раялцi, лiцэнзiях, “iншых даходах” – у размеры 15 працэнтаў; па даходах ад даўгавых абавязацельстваў (патрабаванняў) любога вiду, у прыватнасцi аблiгацый (за выключэннем дзяржаўных), вэксаляў, пазык, – 10 працэнтаў.

 

У адпаведнасцi з заканадаўствам Рэспублiкi Беларусь абавязак па ўтрыманню падатку на даходы замежных юрыдычных асоб, якiя не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва, быў ускладзены на падатковых агентаў, гэта значыць на юрыдычных i фiзiчных асоб, што выплачваюць даход замежнай юрыдычнай асобе.

 

У мэтах удасканальвання механiзма падаткаабкладання даходаў, атрыманых у асобных сферах дзейнасцi, Дэкрэтам № 43, выдадзеным у адпаведнасцi з часткай трэцяй артыкула 101 Канстытуцыi, устаноўлена, што падатак на даходы выплачваецца банкамi, нябанкаўскiмi крэдытна-фiнансавымi ўстановамi, страхавымi i перастраховачнымi арганiзацыямi – па стаўцы 30 працэнтаў, а iншымi юрыдычнымi асобамi па даходах ад аперацый з каштоўнымi паперамi – па стаўцы 40 працэнтаў. Указаны Дэкрэт уведзены ў дзеянне з 1 студзеня 2000 г. i прыняты да ведама палатамi Нацыянальнага сходу Рэспублiкi Беларусь.

 

Канстытуцыйны Суд адзначае, што Дэкрэт № 43, выдзелiўшы ў якасцi плацельшчыкаў падатку на даходы разам з банкамi, нябанкаўскiмi крэдытна-фiнансавымi ўстановамi, страхавымi i перастраховачнымi арганiзацыямi таксама “iншых юрыдычных асоб”, разам з тым нiякiх выключэнняў у адносiнах да “iншых юрыдычных асоб” не ўстанавiў, што можа быць растлумачана як распаўсюджванне норм Дэкрэта № 43 на ўсё кола суб’ектаў падаткаабкладання, якiя атрымлiваюць даходы ад рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер у Рэспублiцы Беларусь. У Дэкрэце № 43 адсутнiчаюць нормы, якiя прадугледжваюць асобы парадак падаткаабкладання даходаў ад рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер для замежных юрыдычных асоб. У iм няма таксама ўказанняў на тое, што яго палажэннi распаўсюджваюцца толькi на юрыдычных асоб Рэспублiкi Беларусь.

 

Дэкрэтам Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь ад 12 лiстапада 2003 г. № 22 у падпункт 1.1 пункта 1 Дэкрэта № 43 унесены змяненнi, згодна з якiмi даходы банкаў, нябанкаўскiх крэдытна-фiнансавых арганiзацый, страхавых арганiзацый, а таксама iншых арганiзацый, вызначаных пунктам 2 артыкула 13 Агульнай часткi Падатковага кодэкса Рэспублiкi Беларусь, ад аперацый з каштоўнымi паперамi абкладаецца падаткам на даходы. У адпаведнасці з пунктам 2 артыкула 13 Агульнай часткі Падатковага кодэкса пад арганізацыямі разумеюцца ў тым ліку і замежныя юрыдычныя асобы.

 

З улікам таго, што ў Дэкрэце № 43 кола плацельшчыкаў па падатку на даходы ад аперацый з каштоўнымі паперамі вызначана без якіх-небудзь выключэнняў (кола плацельшчыкаў ахоплена разам з указаннем на канкрэтных суб’ектаў таксама выкарыстаннем тэрміна “іншыя юрыдычныя асобы”, што дае падставу адносіць да гэтага кола плацельшчыкаў усіх юрыдычных асоб без выключэння), таму Канстытуцыйны Суд не знаходзіць прававых падстаў для прызнання, што да “іншых юрыдычных асоб” у кантэксце Дэкрэта № 43 не адносяцца замежныя юрыдычныя асобы.

 

Дадзены вывад падмацоўваецца і тым, што, па інфармацыі Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь, з дзевяці правераных банкаў (падатковых агентаў) шэсць банкаў утрымлівалі падатак на даходы ад аперацый з каштоўнымі паперамі па стаўцы 40 працэнтаў, а па выніках праверкі двух банкаў даналічаныя сумы падатку і санкцый паступілі ў бюджэт без іх абскарджання ў судовым парадку.

 

Згодна з Законам “Аб Канстытуцыйным Судзе Рэспублікі Беларусь” пры праверцы акта Канстытуцыйны Суд мае на ўвазе як літаральны яго сэнс, так і сэнс, што надаецца яму практыкай прымянення.

 

2. У адпаведнасці з артыкулам 2 Закона “Аб дзяржаўнай падатковай інспекцыі Рэспублікі Беларусь” і пунктам 3 Палажэння аб Дзяржаўным падатковым камітэце Рэспублікі Беларусь, зацверджанага пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 11 красавіка 1997 г. № 333, адной з асноўных задач Дзяржаўнага падатковага камітэта з’яўлялася выданне метадычных указанняў і растлумачэнняў аб парадку вылічэння, уліку і спагнання падаткаў і іншых плацяжоў у бюджэт. Згодна з пунктам 7 указанага Палажэння Дзяржаўны падатковы камітэт у межах сваёй кампетэнцыі выдаваў ва ўстаноўленым парадку загады, інструкцыі, метадычныя ўказанні, даваў растлумачэнні і ўказанні, абавязковыя для выканання ўсімі міністэрствамі і іншымі рэспубліканскімі органамі дзяржаўнага кіравання, прадпрыемствамі, установамі, арганізацыямі і грамадзянамі.

 

Дзяржаўны падатковы камітэт Рэспублікі Беларусь (у цяперашні час – Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь) у мэтах растлумачэння прымянення Дэкрэта № 43 у пастанове ад 8 мая 2001 г. № 62, у прыватнасці, устанавіў, што замежныя юрыдычныя асобы па даходах, атрыманых на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь ад аперацый з каштоўнымі паперамі, выплачваюць падатак на даходы ў адпаведнасці з Дэкрэтам № 43 па стаўцы 40 працэнтаў. Аб’ектам падаткаабкладання прызнаецца агульная сума даходаў ад рэалізацыі (пагашэння) каштоўных папер з улікам ільгот, прадугледжаных Дэкрэтам № 43 (пункт 1); падатак на даходы ад аперацый з каштоўнымі паперамі, атрыманыя замежнай юрыдычнай асобай, якая не ажыццяўляе дзейнасць у Рэспубліцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўніцтва, утрымліваецца і пералічваецца ў бюджэт Рэспублікі Беларусь крыніцай, што налічвае і выплачвае даходы замежнай юрыдычнай асобе. Падатак утрымліваецца і пералічваецца ў бюджэт не пазней дня, наступнага за днём пералічэння плацяжу (пункт 3).

 

Паколькі ў Дэкрэце № 43 разам з указаннем на канкрэтных суб’ектаў выкарыстаны тэрмін “іншыя юрыдычныя асобы” і, па сутнасці, ахоплена ўсё кола падаткаплацельшчыкаў, Канстытуцыйны Суд лічыць, што растлумачэнні, якія змяшчаюцца ў пунктах 1 і 3 Пастановы № 62, не выходзяць за рамкі палажэнняў Дэкрэта № 43.

 

Канстытуцыйны Суд адзначае, што хаця Пастанова № 62 была прынята 8 мая 2001 г., гэта значыць праз амаль паўтара года пасля ўступлення ў сілу Дэкрэта № 43, але да яе прыняцця дзейнічалі Метадычныя ўказанні “Аб парадку падаткаабкладання даходаў, атрыманых у асобных сферах дзейнасці”, зацверджаныя пастановай Дзяржаўнага падатковага камітэта Рэспублікі Беларусь ад 10 лютага 2000 г. № 3. Палажэнні названых Метадычных указанняў у частцы растлумачэння кола плацельшчыкаў, аб’екта падаткаабкладання і прымянення ставак падатку на даходы ад аперацый з каштоўнымі паперамі ў асноўным паўтаралі нормы Дэкрэта № 43. Аднак у гэты ж час дзейнічалі Метадычныя ўказанні Галоўнай дзяржаўнай падатковай інспекцыi пры Кабінеце Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 21 мая 1996 г. № 14 па вылічэнню падатку на даходы і прыбытак замежных юрыдычных асоб (страцілі сілу ў сувязі з прыняццем пастановы Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь ад 14 кастрычніка 2003 г. № 92) і Метадычныя ўказанні “Па падаткаабкладанню “іншых даходаў” замежных юрыдычных асоб, якія не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспубліцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўніцтва”, зацверджаныя загадам Дзяржаўнага падатковага камітэта Рэспублікі Беларусь ад 2 мая 1997 г. № 7, са змяненнямі і дапаўненнямі ад 3 лютага 2000 г. № 1 (страцілі сілу ў сувязі з прыняццем пастановы Дзяржаўнага падатковага камітэта Рэспублікі Беларусь ад 25 мая 2001 г. № 72), у якіх былі паўтораны нормы Закона “Аб падатках на даходы і прыбытак” і змяшчаліся растлумачэнні яго палажэнняў у частцы аб’екта падаткаабкладання і прымянення ставак для замежных юрыдычных асоб, якія не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспубліцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўніцтва, па падатку на даходы ад аблігацый, вэксаляў і “іншых даходаў” без уліку палажэнняў Дэкрэта № 43.

 

Такое двухсэнсавае прававое рэгуляванне ўскладнялася і тым, што ў Закон “Аб падатках на даходы і прыбытак” пасля ўступлення ў сілу 1 студзеня 2000 г. Дэкрэта № 43 так і не былі ўнесены змяненні, якія датычацца падаткаабкладання даходаў замежных юрыдычных асоб ад аперацый з каштоўнымі паперамі, хаця пунктам 2 Дэкрэта № 43 Савету Міністраў даручалася ў двухмесячны тэрмін унесці прапановы аб прывядзенні заканадаўчых актаў у адпаведнасць з гэтым Дэкрэтам. Больш таго, артыкул 10 дадзенага Закона неаднаразова карэкціраваўся пасля ўступлення ў сілу Дэкрэта № 43, але ўказаныя ў гэтым артыкуле стаўкі і іншыя элементы падаткаабкладання замежных юрыдычных асоб па даходах ад аблігацый і вэксаляў так і не былі зменены.

 

Даследаваўшы практыку, Канстытуцыйны Суд адзначае, што яшчэ больш ускладніла сітуацыю з прымяненнем канкрэтных размераў ставак падатку тая акалічнасць, што на афіцыяльных сайтах шэрага дзяржаўных органаў, адказных за правядзенне эканамічнай і падатковай палітыкі, а таксама ў афіцыяльным друкаваным выданні (Веснік Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь. 2004. № 3. С. 106, 110), якія разлічаны на падаткаплацельшчыкаў, змяшчалася інфармацыя не толькі аб стаўках падатку на даходы банкаў, нябанкаўскіх крэдытна-фінансавых устаноў, страхавых і перастраховачных арганізацый, але і была спецыяльна выдзелена пазіцыя аб выплаце падатку на даходы канкрэтнага суб’екта – замежнай юрыдычнай асобы, якая не ажыццяўляе дзейнасць у Рэспубліцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўніцтва, у размеры 10 і 15 працэнтаў.

 

Аб неадназначнасці разумення норм заканадаўства па падаткаабкладанню замежных юрыдычных асоб сведчыць тое, што нават у падатковых органаў і праз некалькі месяцаў пасля прыняцця ў маі 2001 г. пастаноў Дзяржаўнага падатковага камітэта № 62 і № 72 узнікалі сумненні, па якой стаўцы павінен вылічвацца падатак на даходы замежных юрыдычных асоб ад рэалізацыі (пагашэння) каштоўных папер.

 

У сувязі з гэтым Канстытуцыйны Суд прыйшоў да вываду, што нарматыўныя прававыя акты, якія дзейнічалі ў гэты перыяд часу, не садзейнічалі ўсведамленню таго, якімі нормамі належала кіравацца на практыцы крыніцы выплаты даходу (падатковаму агенту) пры вызначэнні стаўкі падатку на даходы ад аперацый з каштоўнымі паперамі: Закона “Аб падатках на даходы і прыбытак”, што прадугледжваў 10 і 15 працэнтаў, цi Дэкрэта № 43, што ўстанавіў 40 працэнтаў.

 

3. Аналіз артыкула 10 Закона “Аб падатках на даходы і прыбытак” сведчыць, што першапачаткова аб’ектам абкладання выступалi даходы ў выглядзе працэнтаў. Законам ад 19 красавiка 1996 г. пункт 1 артыкула 10 названага Закона быў выкладзены ў новай рэдакцыі. У ім быў указаны такі аб’ект абкладання, як даходы ад даўгавых абавязацельстваў (патрабаванняў) любога віду, у прыватнасці аблігацый (за выключэннем дзяржаўных), вэксаляў, пазык (укладаў, дэпазітаў, крэдытаў, карыстання часова свабоднымі сродкамі на рахунках у банках Рэспублікі Беларусь). Пры гэтым, які канкрэтна даход ад даўгавых абавязацельстваў (працэнтны, дысконтны або інш.) складае падаткаабкладаемую базу, дадзеным Законам не вызначана.

 

Адначасова ў пункце 1 артыкула 10 Закона “Аб падатках на даходы і прыбытак” прадугледжана, што аб’ектам абкладання могуць выступаць і “іншыя даходы”, пералік якіх вызначаецца Урадам. Такі Пералік быў зацверджаны пастановай Кабінета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 26 лiпеня 1996 г. № 492 “Аб пытаннях спагнання падаткаў на даходы і прыбытак”. Да “іншых даходаў” былі аднесены, у прыватнасці, даходы ад адчужэння акцый, аблігацый і іншых каштоўных папер, без вызначэння, што неабходна разумець пад такімі даходамі. Наяўнасць ва ўказаным Пераліку даходаў ад адчужэння акцый, аблігацый і іншых каштоўных папер дапушчальна толькі да ўступлення ў сілу Дэкрэта № 43.

 

Згодна з пунктам 2 Дэкрэта № 43 Савету Міністраў у двухмесячны тэрмін прадпісвалася прыняць меры, накіраваныя на рэалізацыю палажэнняў дадзенага Дэкрэта. У сувязі з гэтым патрабавалася прывесці ў адпаведнасць з палажэннямі Дэкрэта № 43 Пералік даходаў замежных юрыдычных асоб, якія падлягаюць падаткаабкладанню ў якасці “іншых даходаў”, зацверджаны пастановай Кабінета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 26 ліпеня 1996 г. № 492, шляхам выключэння з яго даходаў ад адчужэння акцый, аблігацый і іншых каштоўных папер. Аднак ва ўказаны Пералік не былі ўнесены адпаведныя змяненні, нягледзячы на тое што пасля ўступлення ў сілу Дэкрэта № 43 дадзены Пералік двойчы карэкціраваўся (пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 16 красавіка 2001 г. № 527 і ад 26 чэрвеня 2002 г. № 855). Больш таго, пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 12 мая 2004 г. № 551 “Аб пытаннях спагнання падаткаў на даходы і прыбытак”, што прызнала страціўшай сілу пастанову Кабінета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 26 лiпеня 1996 г. № 492, у Пералік відаў даходаў замежных юрыдычных асоб, якія падлягаюць падаткаабкладанню ў якасці “іншых даходаў”, зноў уключаны даходы, што атрымліваюцца ад адчужэння акцый, аблігацый і іншых каштоўных папер. Тым самым Урад фактычна арыентаваў крыніцу выплаты даходу (падатковага агента) замежнай юрыдычнай асобе, якая не ажыццяўляе дзейнасць у Рэспубліцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўніцтва, на прымяненне стаўкі, устаноўленай у Законе “Аб падатках на даходы і прыбытак”, гэта значыць 15, а не 40 працэнтаў, як прадугледжана Дэкрэтам № 43. Аднак у сілу вяршэнства Дэкрэта № 43 у адносінах да пастановы Урада пры падаткаабкладанні даходаў ад аперацый з каштоўнымі паперамі павінна прымяняцца стаўка ў размеры 40 працэнтаў, устаноўленая Дэкрэтам № 43.

 

У адпаведнасці з падпунктам 1.2 пункта 1 Дэкрэта № 43 аб’ектам падаткаабкладання для “іншых юрыдычных асоб”, якія ажыццяўляюць аперацыі з каштоўнымі паперамі, прызнаецца агульная сума даходаў ад рэалізацыі (пагашэння) каштоўных папер у падатковым перыядзе. У падпункце 1.3 пункта 1 гэтага Дэкрэта прадугледжана, што падаткаабкладаемая база вызначаецца для “іншых юрыдычных асоб”, якія ажыццяўляюць аперацыі з каштоўнымі паперамі, як розніца паміж цаной рэалізацыі (пагашэння) каштоўных папер у падатковым перыядзе і цаной іх набыцця з улікам затрат на набыццё і рэалізацыю. Згодна з падпунктам 1.13 пункта 1 дадзенага Дэкрэта тэрміны і парадак выплаты падатку на даходы вызначаюцца Саветам Міністраў Рэспублікі Беларусь.

 

Канстытуцыйны Суд адзначае, што аналiз норм Дэкрэта № 43 i Закона “Аб падатках на даходы i прыбытак” дазваляе зрабiць вывад, што Дэкрэт № 43 вывеў з рэгулявання ўказанага Закона падаткаабкладанне даходаў ад аперацый з каштоўнымi паперамi, канкрэтызаваўшы падаткаабкладаемую базу, а таксама ўстанавiўшы па дадзенаму аб’екту стаўку ў размеры 40 працэнтаў. Таму з 1 студзеня 2000 г. даходы юрыдычных асоб ад аперацый з каштоўнымi паперамi падлягаюць падаткаабкладанню ў адпаведнасцi з Дэкрэтам № 43.

 

4. У падпункце 2.1 пункта 2 Iнструкцыi № 72 было растлумачана, што па даходах ад рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер падатак выплачваецца па стаўцы 40 працэнтаў. Згодна з падпунктам 3.2 пункта 3 дадзенай Iнструкцыi пад даходам ад рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер неабходна разумець даход, якi ўтварыўся ў выглядзе рознiцы памiж цаной рэалiзацыi (пагашэння) замежнай юрыдычнай асобай i цаной набыцця, з улiкам iльгот, устаноўленых Дэкрэтам № 43. Iнструкцыя № 72 у гэтай частцы асноўваецца на адпаведных палажэннях Дэкрэта № 43.

 

Ацэньваючы довады Палаты прадстаўнiкоў адносна падмены аднаго паняцця – “даходы ад адчужэння акцый, аблiгацый i iншых каштоўных папер”, якое змяшчалася ў пастанове Кабiнета Мiнiстраў ад 26 лiпеня 1996 г. № 492, iншым паняццем – “даходы ад рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер”, прадугледжаным Дэкрэтам № 43, Канстытуцыйны Суд лiчыць, што для мэт падаткаабкладання самi па сабе адрозненнi ў гэтых тэрмiнах не носяць вызначальнага характару.

 

З улiкам выкладзенага Канстытуцыйны Суд лiчыць, што палажэннi Iнструкцыi № 72 у частцы падаткаабкладання даходаў ад аперацый з каштоўнымi паперамi адпавядалi палажэнням Дэкрэта № 43.

 

У той жа час Канстытуцыйны Суд адзначае, што ў Iнструкцыi № 72 змяшчалiся палажэннi, што растлумачвалi прымяненне стаўкi ў размеры 40 працэнтаў ад рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер i падаткаабкладаемую базу, тады як у прэамбуле Iнструкцыi (да ўнясення ў яе змяненняў i дапаўненняў пастановай Мiнiстэрства па падатках i зборах Рэспублiкi Беларусь ад 13 чэрвеня 2003 г. № 68) змяшчалася спасылка не на Дэкрэт № 43, а на Закон “Аб падатках на даходы i прыбытак”, якiм прадугледжваюцца асаблiвасцi вылiчэння падатку на даходы i прыбытак замежных юрыдычных асоб, у тым лiку вызначана стаўка па “iншых даходах” у размеры 15 працэнтаў.

 

5. У артыкуле 8 Канстытуцыi замацавана, што Рэспублiка Беларусь прызнае прыярытэт агульнапрызнаных прынцыпаў мiжнароднага права i забяспечвае адпаведнасць iм заканадаўства.

 

Дадзенаму канстытуцыйнаму палажэнню адпавядаюць пункт 4 Пастановы № 62, якi прадугледжвае, што, калi iншае ўстаноўлена мiжнародным дагаворам Рэспублiкi Беларусь, то прымяняюцца палажэннi гэтага мiжнароднага дагавора, i пункт 9 Iнструкцыi № 72, у якiм таксама прадугледжваецца, што, калi мiжнародным дагаворам устаноўлены iншыя правiлы, то прымяняюцца правiлы мiжнароднага дагавора.

 

У Рэспублiцы Беларусь на момант разгляду справы дзейнiчала каля 50 мiжнародных пагадненняў аб пазбяганнi двайнога падаткаабкладання. У асобных пагадненнях змяшчаюцца палажэннi, якiя даюць Рэспублiцы Беларусь права абкладаць даход у выглядзе працэнтаў, калi атрымальнiк з’яўляецца сапраўдным уладальнiкам працэнтаў, па стаўцы, што не перавышае 10 працэнтаў валавой сумы працэнтаў (артыкул “Працэнты”). Тэрмiн “працэнты” пры выкарыстаннi дадзеных пагадненняў азначае даход ад даўгавых абавязацельстваў любога вiду, незалежна ад iпатэчнага забеспячэння i незалежна ад валодання правам на ўдзел у прыбытках даўжнiка, i ў прыватнасцi, даход ад урадавых каштоўных папер i даход ад аблiгацый або даўгавых абавязацельстваў, уключаючы прэмii i выйгрышы па гэтых каштоўных паперах, аблiгацыях або даўгавых абавязацельствах.

 

Канстытуцыйны Суд адзначае, што палажэннi пагадненняў прымяняюцца да асоб, што з’яўляюцца рэзiдэнтамi адной цi абедзвюх дагаворных дзяржаў, з якiмi Рэспублiка Беларусь заключыла пагадненнi. Парадак пацвярджэння статусу рэзiдэнта ва ўказаных пагадненнях не вызначаны. Дадзены парадак устанаўлiваецца нацыянальным падатковым заканадаўствам.

 

У адпаведнасцi з часткай трэцяй артыкула 15 Закона “Аб мiжнародных дагаворах Рэспублiкi Беларусь” нормы права, што змяшчаюцца ў мiжнародных дагаворах Рэспублiкi Беларусь, якiя ўступiлi ў сiлу, з’яўляюцца часткай дзеючага на тэрыторыi Рэспублiкi Беларусь заканадаўства, падлягаюць непасрэднаму прымяненню, акрамя выпадкаў, калi з мiжнароднага дагавора вынiкае, што для прымянення такiх норм патрабуецца выданне ўнутрыдзяржаўнага акта, i маюць сiлу таго прававога акта, якiм выражана згода Рэспублiкi Беларусь на абавязковасць для яе адпаведнага мiжнароднага дагавора.

 

Згодна з пунктам 3 артыкула 10 Закона “Аб падатках на даходы i прыбытак” замежная юрыдычная асоба, якая мае ў адпаведнасцi з мiжнародным дагаворам Рэспублiкi Беларусь права на поўнае або частковае вызваленне ад падатку даходаў з крынiц у Рэспублiцы Беларусь, падае заяву аб знiжэннi або адмене падатку ў парадку, устаноўленым Мiнiстэрствам па падатках i зборах Рэспублiкi Беларусь.

 

Парадак падачы заявы i працэдура яе разгляду былi вызначаны ў главе 5 “Спецыяльныя палажэннi” Iнструкцыi № 72. У прыватнасцi, у падпункце 9.1 пункта 9 Iнструкцыi № 72 устаноўлена, што для атрымання поўнага або частковага вызвалення ад выплаты падатку з даходаў замежная юрыдычная асоба самастойна або праз асобу, якая ўтрымлiвае падаткi ў бюджэт Рэспублiкi Беларусь, абавязана была прадставiць у падатковыя органы афiцыяльнае пацвярджэнне факта пастаяннага месцапрабывання дадзенай асобы ў краiне, з якой Рэспублiка Беларусь мае дзеючае мiжнароднае (мiжурадавае) пагадненне па падатковых пытаннях. Прадстаўленне афiцыяльнага пацвярджэння факта пастаяннага месцапрабывання замежнай юрыдычнай асобы асобай, якая ўтрымлiвае падатак у бюджэт Рэспублiкi Беларусь, магло ажыццяўляцца без даверанасцi. Пацвярджэнне аб пастаянным прабываннi замежнай юрыдычнай асобы магло прадстаўляцца ў падатковыя органы адпаведна як да выплаты падатку, так i пасля выплаты падатку.

 

Канстытуцыйны Суд звяртае ўвагу на тое, што аналагiчны падыход да пацвярджэння статусу рэзiдэнта змяшчаецца ў артыкуле 312 часткi другой Падатковага кодэкса Расiйскай Федэрацыi, згодна з якой пры прымяненнi палажэнняў мiжнародных дагавароў Расiйскай Федэрацыi замежная арганiзацыя павiнна прадставiць падатковаму агенту, якi выплачвае даход, пацвярджэнне таго, што гэта замежная арганiзацыя мае пастаяннае месцазнаходжанне ў той дзяржаве, з якой Расiйская Федэрацыя мае мiжнародны дагавор (пагадненне), што рэгулюе пытаннi падаткаабкладання, якое павiнна быць заверана кампетэнтным органам адпаведнай замежнай дзяржавы.

 

Довады Палаты прадстаўнiкоў аб тым, што Iнструкцыя № 72 не адпавядае ратыфiкаваным Рэспублiкай Беларусь пагадненням аб пазбяганнi двайнога падаткаабкладання як прадугледжваючая складаную працэдуру вызвалення ад двайнога падаткаабкладання, з’яўляюцца неабгрунтаванымi i не маюць прававога характару.

 

Ацанiўшы довады Палаты прадстаўнiкоў адносна двайнога падаткаабкладання працэнтнага даходу па вэксалю, Канстытуцыйны Суд адзначае, што ў адпаведнасцi з падпунктам 3.2 пункта 3 Iнструкцыi № 72 палажэннi артыкула 10 Закона “Аб падатках на даходы i прыбытак” да замежных юрыдычных асоб, якiя не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва, атрымлiваюць даход ад аперацый з каштоўнымi паперамi з крынiц у Рэспублiцы Беларусь i абавязаны выплачваць падаткi ў адпаведнасцi з падатковым заканадаўствам Рэспублiкi Беларусь, не прымяняюцца, паколькi гэтыя даходы абкладаюцца падаткам на даходы ў адпаведнасцi з Дэкрэтам № 43. Такiм чынам, Iнструкцыяй № 72 палажэннi артыкула 5 Закона “Аб падатках i зборах, якiя бяруцца ў бюджэт Рэспублiкi Беларусь”, якiя прадугледжваюць, што адзiн i той жа абъект можа абкладацца падаткам аднаго вiду толькi адзiн раз за адпаведны перыяд выплаты, не парушаюцца.

 

Згодна з Канстытуцыяй Рэспублiкi Беларусь дзяржава, усе яе органы i службовыя асобы дзейнiчаюць у межах Канстытуцыi i прынятых у адпаведнасцi з ёю актаў заканадаўства (артыкул 7); усе роўныя перад законам i маюць права без усякай дыскрымiнацыi на роўную абарону правоў i законных iнтарэсаў (артыкул 22). Канстытуцыйны прынцып роўнасцi абумоўлiвае патрабаванне дакладнасцi i яснасцi заканадаўчага рэгулявання, паколькi толькi пры ўмове аднастайнага разумення i тлумачэння прававой нормы ўсiмi правапрымяняльнiкамi можна забяспечыць такую роўнасць. Няпэўнасць зместу заканадаўчага рэгулявання стварае на практыцы канфлiктную сiтуацыю, вядзе да суб’ектыўнага меркавання ў працэсе правапрымянення. Тым самым парушаюцца канстытуцыйныя прынцыпы вяршэнства права i роўнасцi ўсiх перад законам, а таксама базавыя прынцыпы падаткаабкладання. Параўнальны аналiз рэдакцый i дзеяння нарматыўнх прававых актаў рознага ўзроўню, перш за ўсе заканадаўчых актаў, а таксама актаў Урада i Мiнiстэрства па падатках i зборах, сведчыць аб супярэчлiвасцi паняццяў i вызначэнняў, якiя ў iх выкарыстоўваюцца, спасылак на розныя акты, што па-рознаму рэгулююць адны i тыя ж падатковыя адносiны. Па сутнасцi, не забяспечвалася адзiнае нарматыўнае рэгуляванне, усведамленне i прымяненне актаў заканадаўства на практыцы, аб чым сведчыць, што i праз пяць гадоў пасля прыняцця Дэкрэта № 43 у артыкуле 10 Закона “Аб падатках на даходы i прыбытак” захаваны ранейшыя стаўкi (10 i 15 працэнтаў) на даходы замежных юрыдычных асоб, якiя не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва, хаця iншыя палажэннi дадзенага артыкула неаднаразова змянялiся i дапаўнялiся.

 

У прававой дзяржаве нарматыўныя прававыя акты аб падатках павiнны змяшчаць дакладныя i зразумелыя нормы. Кожны павiнен ведаць, якiя падаткi, калi i ў якiм парадку ён абавязаны плацiць. Расплыўчатасць падатковай нормы можа прывесцi да адвольнага яе прымянення.

 

Канстытуцыйны Суд адзначае, што Законам “Аб нарматыўных прававых актах Рэспублiкi Беларусь”, якi ўступiў у сiлу 21 студзеня 2000 г., сфармуляваны патрабаваннi, што прад’яўляюцца да нарматыўных прававых актаў. Сярод iх названы: узгодненасць нарматыўнага прававога акта з iншымi нарматыўнымi прававымi актамi (артыкул 9); абавязак выкарыстоўваць у тэксце нарматыўнага прававога акта тэрмiны i паняццi, якiя павiнны быць зразумелымi i адназначнымi (артыкул 23); тэкст нарматыўнага прававога акта павiнен выкладацца простай i яснай мовай (якая выключае рознае тлумачэнне норм) (артыкул 31); адны i тыя ж тэрмiны павiнны ўжывацца ў адным значэннi i мець адзiную форму (артыкул 32) i iншыя. (Зыходзячы з прадмета пытання, якое разглядаецца ў дадзенай справе, Канстытуцыйны Суд не закранае iншых галiн права i ацэнкi збалансаванасцi складаючых iх норм.)

 

На падставе выкладзенага і кіруючыся артыкулам 116 Канстытуцыі, артыкуламі 5, 6, 38, 40 і 43 Закона “Аб Канстытуцыйным Судзе Рэспублікі Беларусь”, Канстытуцыйны Суд

 

ВЫРАШЫЎ:

1. Прызнаць адпавядаючымі Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, Дэкрэту Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь ад 23 снежня 1999 г. № 43 “Аб падаткаабкладаннi даходаў, атрыманых у асобных сферах дзейнасцi”, Закону Рэспублiкi Беларусь “Аб падатках i зборах, якiя бяруцца ў бюджэт Рэспублiкi Беларусь”, мiжнародна-прававым актам, ратыфiкаваным Рэспублiкай Беларусь, пастановы Дзяржаўнага падатковага камiтэта Рэспублiкi Беларусь ад 8 мая 2001 г. № 62 “Аб парадку выплаты падатку на даходы замежных юрыдычных асоб, якiя атрымлiваюць даходы ад аперацый з каштоўнымi паперамi з крынiц у Рэспублiцы Беларусь” i ад 25 мая 2001 г. № 72 “Аб зацвярджэннi Iнструкцыi аб падаткаабкладаннi “iншых даходаў” замежных юрыдычных асоб, якiя не ажыццяўляюць дзейнасць у Рэспублiцы Беларусь праз пастаяннае прадстаўнiцтва” ў частцы падаткаабкладання даходаў ад аперацый з каштоўнымi паперамi (рэалiзацыi (пагашэння) каштоўных папер).

 

2. Адзначыць супярэчлiвасць прававога рэгулявання падатковых адносiн, несвоечасовасць прывядзення нарматыўных прававых актаў (Закона Рэспублiкi Беларусь “Аб падатках на даходы i прыбытак”, пастановы Кабiнета Мiнiстраў Рэспублiкi Беларусь ад 26 лiпеня 1996 г. № 492, нарматыўных прававых актаў Мiнiстэрства па падатках i зборах Рэспублiкi Беларусь) у адпаведнасць з актамi, што валодаюць больш высокай юрыдычнай сiлай, а таксама парушэннi ўстаноўленых Законам Рэспублiкi Беларусь “Аб нарматыўных прававых актах Рэспублiкi Беларусь” патрабаванняў, якiя прад’яўляюцца да актаў заканадаўства (iх узгодненасць, адзiнства тэрмiналогii, яснасць выкладання i iнш.), што выклiкала неадназначнае разуменне i прымяненне нарматыўных прававых актаў на практыцы.

 

У сувязi з гэтым прапанаваць Ураду Рэспублiкi Беларусь i iншым дзяржаўным органам прыняць меры па забеспячэнню аднастайнага прававога рэгулявання, своечасовага выключэння юрыдычных калiзiй, а таксама па забеспячэнню справядлiвага вырашэння канфлiктных сiтуацый у галiне падаткаабкладання, маючы на ўвазе, што ў пэўнай меры падставы для ўзнiкнення спрэчак абумоўлены недасканаласцю актаў заканадаўства, iх супярэчлiвасцю, непрыняццем належных мер па iх устараненню.

 

3. Апублікаваць гэта Заключэнне ў тэрмін, устаноўлены заканадаўствам, у газетах “Звязда” і “Народная газета”, а таксама ў Нацыянальным рэестры прававых актаў Рэспублікі Беларусь і “Весніку Канстытуцыйнага Суда Рэспублікі Беларусь”.

 

4. Гэта Заключэнне ўступае ў сілу з дня прыняцця, з’яўляецца канчатковым, абскарджанню і апратэставанню не падлягае.

 

 

Старшынствуючы –

Старшыня Канстытуцыйнага Суда

Рэспублікі Беларусь                                                                                                            Р.А. Васілевіч